PostgreSQL Veritabanı Yönetimi ve Kullanımı

PostgreSQL, güçlü bir, son derece ölçeklenebilir ve standartlara uygun açık kaynak ilişkisel veritabanı yönetim sistemi olup, geliştirici topluluğu arasında oldukça popülerdir. ServBay, macOS ve Windows'u destekleyen bir yerel Web geliştirme ortamı olarak PostgreSQL’i yerleşik şekilde sunarak kurulum ve yönetim süreçlerini büyük ölçüde kolaylaştırır.

Bu makale, ServBay ortamında PostgreSQL’i etkin bir şekilde yönetmek ve kullanmak isteyen geliştiriciler için rehber niteliğindedir. Kurulumdan yapılandırmaya, günlük operasyonlardan yedekleme ve geri yüklemeye, performans optimizasyonundan güvenlik yönetimine kadar tüm temel konuları kapsamaktadır.

PostgreSQL’in Kurulumu ve Yapılandırılması

ServBay, PostgreSQL de dahil olmak üzere yazılım paketlerini yönetmek için kullanıcı dostu bir grafik arayüz sağlar.

PostgreSQL’in Kurulumu

1. ServBay uygulamasını açın.
2. Sol navigasyon menüsünden Paketler seçeneğine tıklayın.
3. Paketler listesinde PostgreSQL'i bulun.
4. Dilediğiniz PostgreSQL sürümünü seçin (ServBay, PostgreSQL 10’dan 17’ye kadar birden çok versiyonu destekler).
5. Kuruluma başlamak için yükle butonuna tıklayın.

Görsel: ServBay üzerinden PostgreSQL sürümü seçimi ve kurulumu

PostgreSQL Hizmetinin Başlatılması, Durdurulması ve Yönetimi

Kurulum tamamlandıktan sonra, PostgreSQL servisinin çalışma durumunu ServBay’in yönetim paneli ya da servbayctl komut satırı aracı üzerinden yönetebilirsiniz.

ServBay Yönetim Panelini Kullanma

1. ServBay uygulamasını açın.
2. Sol navigasyon menüsünden Paketler seçeneğine tıklayın.
3. Kurulu PostgreSQL sürümünü bulun.
4. Paket yanındaki aç/kapat anahtarları üzerinden hizmeti başlatabilir, durdurabilir veya yeniden başlatabilirsiniz.

servbayctl Komut Satırı Aracını Kullanma

servbayctl, ServBay’in tüm bileşenlerini yönetmek için sağlam bir komut satırı arayüzü sunar.

# Belirli bir PostgreSQL sürümünü başlatın (örneğin PostgreSQL 16)
servbayctl start postgresql 16

# Belirli bir PostgreSQL sürümünü durdurun
servbayctl stop postgresql 16

# Belirli bir PostgreSQL sürümünü yeniden başlatın
servbayctl restart postgresql 16

# Belirli bir PostgreSQL sürümünün durumunu görüntüleyin
servbayctl status postgresql 16

Not: Komutlardaki sürüm numarası (16 gibi), ServBay üzerinden kurduğunuz PostgreSQL sürümü ile aynı olmalıdır.

PostgreSQL’i Yapılandırma

ServBay, PostgreSQL yapılandırmasını kolayca değiştirmenizi sağlar. Doğru yapılandırma, veritabanının performansını artırmak, güvenliği sağlamak ve sistem kaynaklarını etkin kullanmak için hayati öneme sahiptir.

ServBay, PostgreSQL servisinin yapılandırması için güçlü ve görsel bir arayüz sunar. Alternatif olarak doğrudan yapılandırma dosyalarını düzenleyebilirsiniz. ServBay arayüzünden veya elle dosya düzenleme yolu ile PostgreSQL’in yapılandırma parametrelerini nasıl değiştireceğiniz ve optimize edeceğiniz hakkında detaylı bilgi için PostgreSQL yapılandırmasını değiştirme başvurusunu kullanabilirsiniz.

PostgreSQL Veritabanına Bağlantı Kurma

Veritabanına bağlantı, PostgreSQL ile çalışmanın ilk adımıdır. Komut satırı aracı psql veya pgAdmin gibi grafiksel araçlarla ServBay üzerinde çalışan PostgreSQL’e erişebilirsiniz.

ServBay’de PostgreSQL’e başlıca iki şekilde bağlanabilirsiniz: TCP/IP bağlantısı (harici araçlar veya servisler arası bağlantılar için) ve yerel Socket bağlantısı (ServBay içinde önerilen, hem daha hızlı hem de daha güvenlidir).

Bağlantı Bilgilerinin Alınması

Bağlanmadan önce, PostgreSQL kullanıcı adınızı ve parolanızı bilmeniz gerekir. ServBay kurulum veya ilk yapılandırma sırasında genelde varsayılan kimlik bilgilerini belirler; özellikle varsayılan kullanıcı (postgres) ya da oluşturduğunuz başka bir kullanıcı için bu bilgileri ServBay’in yönetim panelinde bulabilirsiniz.

Komut Satırı Aracı psql ile Bağlantı

psql, PostgreSQL’in resmi interaktif komut satırı istemcisidir.

1. TCP/IP bağlantısını kullanmak: Bu yöntem, ağ üzerinden (örneğin localhost veya diğer IP adresleri) bağlantı kurar. ServBay’de PostgreSQL’in varsayılan portu 5432'dir.

   psql -U your_username -h localhost -d your_database -p 5432

   your_username yerine veritabanı kullanıcı adınızı, your_database yerine bağlanacağınız veritabanı adını yazın.

2. Yerel Socket bağlantısını kullanmak (yalnızca macOS): ServBay, macOS’ta PostgreSQL’i yerel Unix Domain Socket ile konfigüre eder, bu sayede ağ katmanı atlanır, performans ve güvenlik artar. Socket dosyası genellikle ServBay’in geçici dizininde yer alır.

   macOS:

   psql -U your_username -h /Applications/ServBay/tmp -d your_database

   your_username ile kullanıcı adınızı, your_database ile veritabanı adını girin. /Applications/ServBay/tmp ServBay’de PostgreSQL Socket’in varsayılan yoludur.

   Windows: Windows sürümünde TCP/IP bağlantısı kullanılır, yukarıdaki TCP/IP örneğini uygulayın.

Grafiksel Araç pgAdmin ile Bağlantı

pgAdmin, PostgreSQL için yaygın bir açık kaynak yönetim aracıdır ve kapsamlı özellikler sunar.

1. pgAdmin’i yükleyin: ServBay’in içinde yer almıyorsa pgAdmin resmi sitesinden indirip kurabilirsiniz.
2. pgAdmin’i açın.
3. Yeni sunucu bağlantısı oluşturun: Add New Server seçeneğine tıklayın.
4. Bağlantı bilgilerini girin:
   • General sekmesi: Bağlantı adı girin (örn. ServBay PostgreSQL).
   • Connection sekmesi:
     • Hostname/adres: localhost
     • Port: 5432
     • Maintenance database: Genellikle postgres
     • Username: ServBay panelinden aldığınız kullanıcı adı (örn. postgres)
     • Password: ServBay panelinden aldığınız parola
   • SSL mode: Gereksiniminize göre seçin (çoğu durumda Prefer veya Require daha güvenlidir, ancak ServBay’de varsayılan olarak Allow veya Disable da çalışabilir; ServBay’in SSL yapılandırmasına göre hareket edin).
5. Save butonuna tıklayarak veritabanı sunucusuna bağlanın.

Temel Veritabanı Yönetim İşlemleri

PostgreSQL’e bağlandıktan sonra çeşitli yönetim işlemlerini gerçekleştirebilirsiniz.

Veritabanı ve Kullanıcı Listeleme

psql komut satırı aracında, mevcut veritabanlarını ve kullanıcıları görmek için özel komutları (\ ile başlar) kullanabilirsiniz:

• Tüm veritabanlarını listele:

  \l

• Tüm kullanıcıları (rolleri) listele:

  \du

Veritabanı ve Kullanıcı Oluşturma

Yeni veritabanları ve kullanıcılar oluşturmak, ayrıca yetki tanımlamak için SQL komutlarını kullanabilirsiniz.

1. Yeni bir veritabanı oluşturmak:

   CREATE DATABASE servbay_demo_db;

   Projeyle alakalı, açıklayıcı bir veritabanı adı seçmeniz önerilir.

2. Yeni kullanıcı (rol) oluşturmak ve parola belirlemek:

   CREATE USER servbay_user WITH PASSWORD 'a_strong_password';

   servbay_user yerine istediğiniz kullanıcı adını, a_strong_password yerine güçlendirilmiş bir parola girin.

3. Kullanıcıya veritabanı yetkileri vermek:

   GRANT ALL PRIVILEGES ON DATABASE servbay_demo_db TO servbay_user;

   Bu komut, servbay_user kullanıcısına servbay_demo_db veritabanındaki tüm yetkileri tanımlar. Güvenlik açısından, kullanıcılara yalnızca ihtiyaçları kadar yetki vermeye özen gösterin.

PostgreSQL Root Kullanıcı Parolasını Sıfırlama

PostgreSQL’in root kullanıcısı (genellikle postgres) parolasını unuttuysanız, ServBay üzerinden kolayca sıfırlayabilirsiniz. Genelde ServBay panelinde ilgili seçenek bulunur; karmaşık komutlar veya dosya düzenlemeye gerek yoktur. Ayrıntılı talimatlar için ServBay’in arayüzü ve dokümantasyonuna göz atın.

Veritabanı Yedekleme ve Geri Yükleme

Düzenli yedekleme, veri güvenliği için kritik öneme sahiptir. ServBay üzerinde, PostgreSQL’in standart araçları olan pg_dump ve pg_restore kullanılabileceği gibi, ServBay’in yerleşik yedekleme özelliği de mevcuttur.

Manuel Yedekleme için pg_dump Kullanımı

pg_dump, PostgreSQL veritabanının tüm içeriğini dışa aktarmak için kullanılır.

Yedek dosyanızı ServBay’in önerdiği yedekleme klasöründe saklayın:

macOS:

/Applications/ServBay/backup/postgresql

Windows:

C:\ServBay\backup\postgresql

Bir veritabanını yedeklemek için örnek komut:

macOS:

pg_dump -U your_username -d your_database -F c -b -v -f /Applications/ServBay/backup/postgresql/your_database_backup.dump

Windows:

pg_dump -U your_username -d your_database -F c -b -v -f C:\ServBay\backup\postgresql\your_database_backup.dump

• -U your_username: Bağlanılacak veritabanı kullanıcı adı
• -d your_database: Yedeklenecek veritabanı adı
• -F c: Çıktıyı özel arşiv formatında üretir (tavsiye edilir, esnek geri yükleme desteği sunar)
• -b: Büyük nesneleri (Blob) dâhil eder
• -v: Ayrıntılı çıktı verir
• -f <dosya_yolu>: Yedek dosyasının yolu ve adı

Manuel Geri Yükleme için pg_restore Kullanımı

pg_restore, pg_dump ile alınan arşiv dosyasından PostgreSQL veritabanını geri yüklemek için kullanılır.

macOS:

pg_restore -U your_username -d target_database -v /Applications/ServBay/backup/postgresql/your_database_backup.dump

Windows:

pg_restore -U your_username -d target_database -v C:\ServBay\backup\postgresql\your_database_backup.dump

• -U your_username: Bağlanılacak kullanıcı adı.
• -d target_database: Veri tabanının geri yükleneceği hedef adı. Eğer bu veritabanı yoksa önce oluşturmanız gerekir.
• -v: Ayrıntılı çıktı verir.
• <dosya_yolu>: Yedek dosyasının yolu.

ServBay’in Yerleşik Yedekleme Özelliği

ServBay, tüm yerel geliştirme ortamınızı—PostgreSQL veritabanları dâhil—yedeklemek için görsel arayüz ve otomatik seçenekler sunar.

ServBay’in yerleşik yedekleme fonksiyonları şunları içerir:

• Manuel yedekleme: ServBay UI üzerinden tek tıkla mevcut ortamın anlık görüntüsünü oluşturun.
• Otomatik yedekleme: ServBay’de yedekleme planı tanımlayarak düzenli periyodik yedeklemeleri devreye alın.

Yedeklemeye; ServBay yapılandırmaları, site dosyaları, tüm veritabanları (PostgreSQL dâhil), SSL sertifikaları gibi en kritik içerikler dâhildir. Süreci basitleştirmek ve veri güvenliğini artırmak için bu özelliğin aktif olarak kullanılması tavsiye edilir. ServBay’in ayarlarında veya ana ekranda ilgili yedekleme seçeneklerini bulabilir, kolayca yönetebilirsiniz.

Performans Optimizasyonu

PostgreSQL’in ServBay’de yüksek verimlilikle çalışması için bazı optimizasyon stratejileri uygulanabilir.

İndeks (Index) Optimizasyonu

Veritabanı indeksleri, özellikle büyük tablolar ve sık sorgulanan sütunlarda, veri erişimini ciddi oranda hızlandırır.

Sorgularda (WHERE), birleştirme (JOIN) veya sıralama (ORDER BY) filtrelerinde kullanılan sütunlarda indeks oluşturmayı unutmayın.

CREATE INDEX idx_your_column_name ON your_table_name(your_column_name);

your_table_name tablo adınız, your_column_name sütun adınız, idx_your_column_name ise indeks adınız olmalıdır.

Sorgu Optimizasyonu

SQL sorgularının nasıl işlendiğini görmek ve darboğazları tespit etmek için EXPLAIN komutu ile sorgu planını analiz edebilirsiniz.

EXPLAIN SELECT * FROM your_table_name WHERE column_name = 'value';

EXPLAIN çıktısı, indeks kullanımı, birleşme tipi, okunan satır sayısı gibi bilgiler sunar. Bunlara göre SQL’inizi veya indekslerinizi optimize edin.

Yapılandırma Optimizasyonu

postgresql.conf yapılandırma dosyasını (çalışma ortamına göre yol değişir) değiştirerek donanım ve iş yüküne uygun parametreler tanımlayabilirsiniz.

Örneğin, shared_buffers ayarı PostgreSQL’in veri önbelleği miktarını belirtir; bunu artırmak disk erişimini azaltıp, performansı yükseltir (sistem belleğinin sınırlarını aşmamak kaydıyla).

# postgresql.conf için örnek ayar
shared_buffers = 1GB # Sisteminize ve iş yüküne göre ayarlayın

Yapılandırma sonrası genelde PostgreSQL servisini yeniden başlatmanız gerekir. ServBay yapılandırma dokümantasyonunu inceleyin.

Güvenlik Yönetimi

Veritabanı güvenliği, özellikle geliştirme ortamında hassas veriyle çalışırken son derece önemlidir.

Güçlü Parola Ayarlama

Tüm veritabanı kullanıcıları, özellikle yüksek yetkili kullanıcılar (postgres gibi), için güçlü ve benzersiz parolalar belirleyin. Parolaları periyodik olarak güncelleyin.

ALTER USER your_username WITH PASSWORD 'your_new_strong_password';

Düzenli Yedekleme

Veri kaybını önlemek için düzenli olarak yedek almayı ihmal etmeyin. ServBay’in yerleşik yedekleme özelliği ile pg_dump’ı bir arada kullanarak güvenli bir mekanizma oluşturabilirsiniz.

Yetki Sınırlandırma

En az yetki prensibini benimseyerek, her kullanıcıya yalnızca gerekli hakları verin. Tüm kullanıcıları hiçbir zaman ALL PRIVILEGES ile yetkilendirmeyin.

-- Kullanıcının veritabanındaki tüm haklarını kaldırma
REVOKE ALL PRIVILEGES ON DATABASE mydatabase FROM your_username;

-- Kullanıcıya veritabanı bağlantısı ve geçici tablo oluşturma yetkisi verme (örnek)
GRANT CONNECT, TEMPORARY ON DATABASE mydatabase TO your_username;

-- Kullanıcıya belirli tabloda SELECT, INSERT, UPDATE, DELETE yetkilerini verme
GRANT SELECT, INSERT, UPDATE, DELETE ON TABLE your_table_name TO your_username;

Ağ Erişim Kontrolü

ServBay’in varsayılan yapılandırmasında veritabanı servisi genellikle yerel arayüze (localhost veya 127.0.0.1) bağlıdır; bu da dış ağdan doğrudan erişimi engeller ve güvenliği artırır. Yalnızca özel gereksinimler ve risk bilinciyle veritabanını dış erişime açın.

Sıkça Sorulan Sorular ve Çözümler

PostgreSQL’e Bağlanamıyorum

1. PostgreSQL servisinin çalışıp çalışmadığını kontrol edin: ServBay arayüzü veya servbayctl status postgresql <versiyon> ile hizmet durumunu gözden geçirin. Çalışmıyorsa başlatın.
2. Bağlantı parametrelerini doğrulayın: Kullanıcı adı, parola, veritabanı adı, sunucu adresi ve port bilgilerinin doğru olup olmadığını kontrol edin. ServBay arayüzünden alınan kimlik bilgileri kesin olmalı.
   • macOS: localhost veya /Applications/ServBay/tmp, port 5432
   • Windows: localhost, port 5432
3. ServBay günlüklerini (log) inceleyin: PostgreSQL ilgili hata mesajları için ServBay log dosyalarını kontrol edin; çoğu zaman bağlantı hatasının nedeni bu kayıtlarda yer alır.
4. Güvenlik duvarı ayarlarını kontrol edin: ServBay’in yerel yapılandırmasında genelde sorun olmaz; ancak sistem ya da üçüncü parti güvenlik yazılımı katı kurallara sahipse, ServBay dizinindeki PostgreSQL sürecinin yerel bağlantısına izin verdiğinize emin olun.

Yetki Sorunları

Veritabanı işlemlerinde "yetki reddedildi" (Permission Denied) hatası, genellikle mevcut kullanıcı yeterli hakka sahip olmadığı durumlarda ortaya çıkar.

1. Mevcut kullanıcı yetkilerini görün: psql içinde \du komutu ile kullanıcı ve rollerin özelliklerine, \dp <table_name> ile belirli tablonun haklarına bakabilirsiniz.
2. Gerekli yetkileri verin: Gerekli haklara sahip bir kullanıcı (ör. postgres) ile bağlandıktan sonra, yetki altındaki kullanıcıya GRANT komutunu kullanarak ilgili hakları verin.

   GRANT ALL PRIVILEGES ON DATABASE mydatabase TO your_username; -- Veritabanı düzeyinde yetki
   GRANT SELECT ON TABLE your_table_name TO your_username; -- Tablo düzeyinde yetki

Sonuç

PostgreSQL, güçlü ve esnek bir veritabanı yönetim sistemi olup, ServBay ile macOS ve Windows üzerinde kurulum ve yönetimini büyük ölçüde kolaylaştırabilirsiniz. Bu rehberde anlatılan kurulum, yapılandırma, bağlantı, temel veritabanı yönetimi, ServBay’in yerleşik yedekleme fonksiyonları, manuel yedekleme ve geri yükleme, performans optimizasyonu ve güvenlik yönetimi adımlarını uygulayarak yerel Web geliştirme işlemlerinizi daha verimli ve güvenli şekilde sürdürebilirsiniz. Bu yetkinlikleri kazanmak, geliştirme ortamınızı güçlendirmenize ve verilerinizin güvenliğini sağlamanıza yardımcı olacaktır.